اگر با هر انگیزه‌ای قصد خروج از کشور را دارید توصیه می‌کنیم این نکات را در نظر داشته باشید.
قطعا می‌دانید که خروج قانونی از کشور تنها با در دست داشتن گذرنامه معتبر میسر است. با این حال اگر در سیستم اداره گذرنامه ممنوع الخروج باشید از خروج شما جلوگیری و گذرنامه شما ضبط خواهد شد. بنابراین ممکن است بخواهید برای اینکه در فرودگاه غافلگیر نشوید پیش‌تر به اداره گذرنامه مراجعه کنید و از وضعیت خروج خود اطمینان پیدا کنید. و یا برعکس ممکن است بخواهید شانس خود را آزمایش کنید و در صورت امکان هر چه سریع‌تر کشور را ترک کنید.
در هر حال احتمال دارد اداره گذرنامه به دستور مقام قضایی (دادستانی کل کشور) موظف شده باشد مانع خروج شما از کشور شود. در چنین شرایطی نمی‌توانید به طور قانونی از هیچیک از مرزهای زمینی هوایی یا دریایی ایران از کشور خارج شوید. گذرنامه شما نیز به محض ارائه به ماموران اداره گذرنامه (در اداره گذرنامه یا در مرز) ضبط خواهد شد و تنها پس از رفع ممنوعیت به شما مسترد می‌شود. اگر برای صدور گذرنامه مجدد اقدام کنید نیز تا زمان رفع ممنوعیت گذرنامه جدیدی برای شما صادر نخواهد شد.
در مواردی که نهاد مشخصی مسئولیت این کار را بر عهده نمی‌گیرد و مساله از حوزه اختیارات اداره گذرنامه خارج است. اگرچه این ماموران اغلب خود را متعلق به نهاد ریاست جمهوری معرفی می‌کنند ولی این عنوان پوششی برای ماموران امنیتی وزارت اطلاعات و سپاه است. آن‌ها خود را ملزم به رعایت هیچ قانونی نمی‌دانند و اقدامات آن‌ها فراقانونی است. در نتیجه پیگیری مساله در چنین مواردی بسیار دشوار است.
در صورتی که ممنوع الخروج باشید اداره گذرنامه شماره نامه‌ای که طی آن دستور ممنوع الخروجی شما صادر شده به شما می‌دهد که از طریق آن می‌توانید مساله را از دفتر دادستانی کل کشور پیگیری کنید. دفتر دادستانی نیز شما را از مرجع اصلی صادر کننده قرار منع خروج از کشور مطلع خواهد کرد که می‌توانید مستقیما از آنجا وضعیت پرونده خود را پیگیری کنید. این مرجع می‌تواند شعبه دادسرا و یا دادگاهی باشد که به پرونده شما رسیدگی می‌کند.
توجه داشته باشید که صرف داشتن پرونده قضایی و تحت پیگرد بودن به معنای ممنوع الخروج بودن نیست. در پرونده‌های کیفری برای اطمینان از حضور متهم، یکی از انواع قرارهای تامین مانند کفالت یا وثیقه صادر می‌شود، ولی فرد الزاما ممنوع الخروج نمی‌شود. اگرچه ممکن است در صورت خروج از کشور و عدم حضور در مرجع قضایی، وجه الکفاله یا وثیقه وی ضبط شود. با این وجود منعی برای خروج قانونی این افراد وجود ندارد.
قرار ممنوعیت خروج از کشور از جمله قرارهای تامین است که مراجع قضایی می‌توانند در رابطه با بدهی‌های مالی و مالیاتی و یا جرایم مهم در صورتی که احتمال خروج متهم از کشور را بدهند صادر کنند. البته این قرار موقت است و برای حداکثر شش ماه صادر می‌شود که طبق نظر مقام صادر کننده قابل تمدید است. در صورتی که چنین قراری علیه شما صادر شده باشد می‌توانید در دادگاه به این قرار اعتراض کنید و رای دادگاه در این رابطه قابل تجدیدنظرخواهی است.
حالت دیگر آن است که ممنوعیت خروج از کشور جزو مجازات‌های تکمیلی است و به موجب حکم قطعی علیه افراد صادر می‌شود. در این صورت تنها راه رفع ممنوعیت تغییر حکم دادگاه و لغو محکومیت است. در احکامی که برای برخی فعالان مانند نسرین ستوده و جعفر پناهی صادر شده آن‌ها علاوه بر محکومیت‌های دیگر به سال‌ها ممنوعیت از خروج از کشور محکوم شده‌اند.
زنان متاهل برای دریافت گذرنامه نیاز به اجازه همسرشان دارند. حتی در صورت اجازه اولیه و صدور گذرنامه، شوهر می‌تواند اجازه قبلی خود را پس بگیرد و خواهان ممانعت از خروج همسرش شود. در تمام این موارد امکان خروج قانونی تا زمان کسب اجازه شوهر و یا ثبت طلاق وجود ندارد.
از جمله دیگر دلایلی که ممکن است مانع خروج افراد از مرزهای قانونی کشور شود نیاز به اجازه سرپرست قانونی یا همسر است. اگر قصد دارید به همراه فرزند (ان) خود از کشور خارج شوید اطمینان حاصل کنید که شرایط خروج از کشور برای فرزند (ان)تان نیز وجود دارد.
یکی از موارد شایع وضعیتی است که به علت اختلاف بین والدین، برای مثال پس از طلاق، یکی از والدین بخواهد کودک را از کشور خارج کند. این کار نیازمند رضایت طرف مقابل و یا دادستان است و در صورت درخواست آن‌ها از خروج کودک جلوگیری خواهد شد. در موارد دیگر نیز به طور کلی برای دریافت گذرنامه برای فرزندان زیر هیجده سال اجازه کتبی ولی قهری (پدر یا جد پدری) ضروری است.
در وضعیتی مشابه، زنان متاهل نیز برای دریافت گذرنامه نیاز به اجازه همسرشان دارند. حتی در صورت اجازه اولیه و صدور گذرنامه، شوهر می‌تواند اجازه قبلی خود را پس بگیرد و خواهان ممانعت از خروج همسرش شود. در تمام این موارد امکان خروج قانونی تا زمان کسب اجازه شوهر و یا ثبت طلاق وجود ندارد.
با تمام این توضیحات باید توجه داشته باشید که حتی اگر در مراجعه به اداره گذرنامه به شما اعلام شود که ممنوع الخروج نیستید همچنان احتمال اینکه نتوانید کشور را ترک کنید وجود دارد. دلیل این امر ممکن است فاصله زمانی میان صدور دستور ممنوع الخروجی و ثبت آن در سیستم اداره گذرنامه با تاریخ خروج شما باشد. برعکس این حالت هم وضعیتی است که دستور ممنوع الخروجی شما صادر شده ولی قبل از ثبت آن در سیستم اداره گذرنامه شما کشور را ترک کرده‌اید.
به علاوه ممکن است علیرغم اینکه ظاهرا منعی در خروج شما از کشور وجود ندارد در فرودگاه توسط ماموران امنیتی بازداشت شوید یا مانع از خروج شما شوند. در گذشته برخی فعالان پس از کنترل گذرنامه و ثبت مهر خروج در گذرنامه‌شان پیش از سوار شدن به هواپیما توسط ماموران امنیتی بازداشت شده‌اند و یا از خروج آن‌ها ممانعت شده است.
در چنین مواردی نهاد مشخصی مسئولیت این کار را بر عهده نمی‌گیرد و مساله از حوزه اختیارات اداره گذرنامه خارج است. اگرچه این ماموران اغلب خود را متعلق به نهاد ریاست جمهوری معرفی می‌کنند ولی این عنوان پوششی برای ماموران امنیتی وزارت اطلاعات و سپاه است. آن‌ها خود را ملزم به رعایت هیچ قانونی نمی‌دانند و اقدامات آن‌ها فراقانونی است. در نتیجه پیگیری مساله در چنین مواردی بسیار دشوار است.
سوالات خود را در این رابطه می‌توانید با مشاوران حقوقی ما در میان بگذارید و برای اطلاعات بیشتر می‌توانید با ما مشورت کنید.
ایمیل با امنیت بالا: [email protected]
اسکایپ: moshaver.shahrvand1
ایمیل: [email protected]
