عدالت برای ایران، ۲۸ اردیبهشت ۱۳۹۸: شرکت کنندگان در مراسم رونمایی از کتاب «امیدی برای حقیقت هست؟» اعلام کردند مبارزه خانواده‌ها و فعالان حقوق بشر برای روشن شدن حقیقت و برقراری عدالت در تمامی کشورهای منطقه که ناپدیدکردن قهری به عنوان سیاستی دولتی اتخاذ شده، همچنان تحت سرکوب یا فراموشی قرار دارد.
در این مراسم که در روز ۲۷ اردیبهشت (۱۷ مه) در مرکز فرهنگی مجاور میدان گالاتاسرای استانبول برگزار شد، سخنرانانی از ترکیه، ایران، روسیه و قبرس، وجوه مشترک و تفاوت‌های مبارزات گذشته و جاری در کشورهای منطقه برای دستیابی به حقیقت و عدالت در خصوص ناپدیدشدگان قهری را با مخاطبانی از کشور ترکیه در میان گذاشتند.
کتاب «امیدی برای حقیقت هست؟» یک بررسی مقایسه‌ای درباره ناپدیدشدگان قهری در خاورمیانه، شمال آفریقا و قفقاز و از انتشارات سازمان غیردولتی «مرکز حافظه» است. یک فصل این کتاب به موضوع سربه‌نیست‌شدگان در ایران اختصاص دارد. در این بخش که با همکاری عدالت برای ایران نوشته شده، وقایع دهه اول پس از انقلاب و به خصوص کشتار ۶۷ که به ناپدیدشدن قهری هزاران مخالف سیاسی انجامید به دقت بررسی شده است.
در ابتدای مراسم، اوزگور سوی گورال، تدوینگر کتاب توضیحاتی درباره چرایی تحقیق و لزوم آن ارائه داد. وی تصریح کرد که یکی از اهداف انتشار این کتاب، تغییر این ذهنیت جهانی است که مساله ناپدیدشدگان قهری تنها موضوعی است که عمدتا در دیکتاتوری های آمریکای لاتین در دهه ۷۰ اتفاق افتاده و چنین پدیده‌ای در کشورهای دیگر و در حال حاضر وجود ندارد.
شادی صدر که به نمایندگی از عدالت برای ایران در این رونمایی حضور داشت، ضمن بیان تاریخچه‌ای کوتاه از اعدام‌های جمعی و سر به نیست کردن مخالفان و دفن پیکرهای آنان در گورهای بی نام و نشان و جمعی، به این مساله اشاره کرد که برخلاف بسیاری از کشورهای منطقه، پیگیری حقوقی برای خانواده‌ها در داخل ایران تقریبا ناممکن است. وی افزود: « برای اینکه نشان دهم چرا می‌توانیم از جمهوری اسلامی ایران به عنوان حکومتی با مصونیت بدون مرز نام ببریم تنها یک مثال می زنم. در حال حاضر، رییس قوه قضاییه و وزیر دادگستری ایران، هر دو از مسئولان سر به نیست کردن هزاران زندانی سیاسی در تابستان سال ۶۷هستند. با این همه حتی در چنین شرایط خطیر امنیتی، تعداد کمی از خانواده های سر به نیست شدگان شجاعت طرح شکایت را داشته اند که یکی از آنان مریم اکبری منفرد است که خود در حال حاضر زندانی سیاسی است. با این همه، از داخل زندان برای دانستن حقیقت و برقراری عدالت درباره خواهر و برادرش که از جمله قربانیان کشتار ۶۷ هستند شکایت کرده است. با اینکه بدیهی بود که شکایت او هیچ نتیجه‌ای نخواهد داشت، اما او از این طریق توانست درباره بی‌عدالتی که بر خانواده‌اش رفته در سطحی وسیع‌تر در جامعه اطلاع‌رسانی کند.»
شیرین جثا از قبرس نیز ضمن ارائه توضیحاتی درباره مناعات مسلحانه دهه ۷۰ در قبرس که به مفقودالاثر شدن حداقل یک نفر از اعضای خانواده یک پنجم از اهالی این جزیره انجامیده، درباره چالش‌های همکاری میان ترک‌ها و یونانی‌های قبرس که دو طرف این منازعه مسلحانه را تشکیل می‌دادند، صحبت کرد. وی در عین حال از بی اعتمادی و ناامیدی خانواده‌ها نسبت به عملکرد کمیسیونی که توسط رهبران این دو گروه از قربانیان و به کمک سازمان ملل تاسیس شده گفت و تصریح کرد که با اینکه کمیسیون نقش موثری در شناسایی بقایای پیکرهایی که در گورهای جمعی بوده‌اند و تحویل آنها به خانواده‌ها داشته، نتوانسته رنج خانواده‌ها را التیام ببخشد؛ زیرا هیچ برنامه‌ای برای پاسخگو کردن عاملان آن وقایع نداشته و ندارد.
شیرین جثا از قبرس نیز ضمن ارائه توضیحاتی درباره منازعات مسلحانه دهه ۷۰ در قبرس که به مفقودالاثر شدن حداقل یک نفر از اعضای خانواده یک پنجم از اهالی این جزیره انجامیده، درباره چالش‌های همکاری میان ترک‌ها و یونانی‌های قبرس که دو طرف این منازعه مسلحانه را تشکیل می‌دادند، صحبت کرد. وی در عین حال از بی اعتمادی و ناامیدی خانواده‌ها نسبت به عملکرد کمیسیونی که توسط رهبران این دو گروه از قربانیان و به کمک سازمان ملل تاسیس شده گفت و تصریح کرد که با اینکه کمیسیون نقش موثری در شناسایی بقایای پیکرهایی که در گورهای جمعی بوده‌اند و تحویل آنها به خانواده‌ها داشته، نتوانسته رنج خانواده‌ها را التیام ببخشد؛ زیرا هیچ برنامه‌ای برای پاسخگو کردن عاملان آن وقایع نداشته و ندارد.
تاتیانا چرنیکوا، از بخش یادمان مرکز حقوق بشر روسیه دیگر سخنران این مراسم بود که درباره پرونده‌های ناپدیدشدگی قهری که عمدتا توسط دولت روسیه و در چچن اتفاق افتاده و هم اکنون در دادگاه اروپایی حقوق بشر در حال بررسی است سخن گفت. وی گفت با اینکه در بیشتر موارد این دادگاه به نفع خانواده‌های قربانیان حکم صادر کرده، اما در عمل دولت روسیه هیچگاه تحقیقات قضایی علیه مرتکبان را آغاز نکرده و تنها به پرداخت غرامت به خانواده‌ها اکتفا کرده است.
مونا ناصرالدین از سازمان «کاری برای ناپدیدشده بکن» (Act for the Disappeared) سخنان خود را به قانونی اختصاص داد که اخیرا پس از تلاش های فراوان خانواده های مفقودالاثر شدگان در جنگ داخلی لبنان در دهه ۵۰ میلادی تصویب شده است. در این قانون، کمیسیونی که خانواده‌ها نیز در آن نماینده دارند تشکیل می شود تا با حفر گورهای جمعی و شناسایی بقایای پیکرها، نقطه پایانی بر دهه‌ها جست و جو برای دانستن سرنوشت مفقودالاثر شدگان بگذارد. این سخنران تاکید کرد که مهمترین چالش پیش رو، اجرای این قانون و به خصوص این موضوع است که ایا دولت حاضر خواهد شد بودجه و منابع لازم برای آن در نظر بگیرد خواهد بود.
آخرین سخنران این برنامه، گولسرین یولری از جمعیت حقوق بشر ترکیه بود که توضیحات مفصلی درباره تاریخچه سیاست ناپدیدشدگی قهری دولت ترکیه داد. وی اعلام کرد که تاکنون بیش از ۱۳۰۰ اسم از کسانی که در دهه ۹۰ توسط دولت ترکیه سر به نیست شده‌اند، ثبت شده که اکثریت بالای آنها را کردها تشکیل می‌دهند. او همچنین نقشه‌ای از گورهای جمعی در ترکیه ارائه داد که نشان می‌داد چگونه تقریبا تمامی این گورها در کردستان ترکیه واقع هستند.
از نظر قوانین بین‌المللی، ناپدیدشده قهری به شخصی گفته می‌شود که توسط نیروهای دولتی یا وابسته به دولت دستگیر یا ربوده شود و پس از آن، در مورد سرنوشت یا مکانش، پنهان‌کاری صورت گیرد٬ به شکلی که او از حمایت قانون خارج شود. جزئیات مربوط به دستگیری، وقایعی که در دوران بازداشت اتفاق افتاده، شرایط و جزئیات محاکمه و وقایعی که منتهی به مرگ شده، همچنین در صورت ادعای مرگ، محل دفن پیکر وی نیز جزیی از سرنوشت فرد محسوب می‌شود و در صورت نامشخص ماندن این موارد، فردی که اعدام او به صورت شفاهی به خانواده‌اش اعلام شده ٬ناپدیدشده قهری محسوب می‌شود.
کتاب «امیدی برای حقیقت هست؟» به زمینه‌های تاریخی و کنونی ناپدید کردن قهری در هر کشور می‌پردازد و الگوهای جنایت، وضعیت حقوقی، تلاش‌های انجام شده در راستای یادبود و داستان‌های فردی را با هم مقایسه می‌کند. در این کتاب که به دو زبان ترکی و انگلیسی منتشر شده، کشورهای روسیه، ارمنستان، آذربایجان، گرجستان، ایران، ترکیه، لبنان، قبرس و الجزیره مورد بررسی تطبیقی قرار گرفته‌اند.
در مقدمه این کتاب می‌خوانیم:« این کتاب تلاش فروتنانه‌ای برای تاکید بر اهمیت پدیده ناپدیدشدگی قهری است؛ ظهور گوناگون این پدیده را به تصویر می‌کشد، شکل‌های متنوع این رویداد در مناطق مختلف جغرافیایی را فاش و پیامدهای جاری آن را برجسته می‌کند.»
پیشینه سر به نیست کردن مخالفان پس از انقلاب سال ۱۳۵۷ در ایران، اعدام‌های فراقضائی سال ۶۷ و تخریب عامدانه گورهای جمعی توسط جمهوری اسلامی از مواردی است که در بخش ایران این کتاب به آن اشاره شده است. همچنین دادخواهی مریم اکبری منفرد و آزار او توسط جمهوری اسلامی در پی شکایتش به گروه کاری ناپدیدشدگان قهری سازمان ملل درباره سرنوشت خواهر و برادرش، در قسمت پایانی این بخش آمده است.
مریم اکبری منفرد نزدیک به ده سال است در زندان اوین محبوس است. او قبل از شکایت به سازمان ملل، در همین باره شکایتی رسمی درباره خواهر و برادرش عبدالرضا و رقیه اکبری منفرد، از جمله زندانیان سیاسی اعدام‌شده در سال ۱۳۶۷، را به قوه قضاییه تسلیم کرده بود؛ اما نه تنها هیچگونه رسیدگی نسبت به این شکایت نشد بلکه دسترسی وی به معالجات ضروری نیز قطع و خانواده اکبری منفرد با تهدیداتی چون .باز شدن پرونده جدید علیه او مواجه شدند
هم‌زمان با مراسم رونمایی از کتاب «امیدی برای حقیقت هست؟»، مرکز حافظه نمایشگاهی هم برای عموم ترتیب داده بود که در بخشی از آن، مبارزات مادران شنبه ترکیه برای دانستن حقیقت و برقراری عدالت در مورد عزیزان‌شان که ناپدید شده‌اند، به نمایش گذاشته شده بود.
ـ فصل ایران کتاب امیدی برای حقیقت هست؟
ـ سازمان ملل دو تن از قربانیان کشتار ۶۷ را «ناپدیدشده قهری» شناخت
۲۰ ـ سازمان حقوق بشری: سرکوب کسانی که به دنبال حقیقت و عدالت در مورد کشتار ۶۷ هستند باید متوقف شود
