عنوان:
سازمان زندانها و اقدامات تربیتی کل کشور
پیشینه:
پس از انقلاب اسلامی و تا بهمنِ ۱۳۶۴، زندان‌های کشور زیر نظر شورای‌عالی قضایی و با بهره‌گیری از نهادهایی چون کمیته‌های انقلاب اسلامی، شهربانی کل کشور و سپاه پاسداران اداره می‌شد. پس از تصویب قانون تبدیل شورای سرپرستی زندانها و اقدامات تامینی و تربیتی کشور به « سازمان زندانها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور» در ششم بهمن ۱۳۶۴، سازمان زندانها و اقدامات تربیتی کشور به‌طور رسمی آغاز به‌کار کرد.
موارد نقض حقوق بشر:
نقض حقوق زندانیان از موارد بارز و مکرر نقض حقوق بشراست که از بدو پیدایش جمهوری اسلامی به گونه‌ای فاجعه‌بار و توقف ناپذیر ادامه یافته‌است. « سازمان عدالت برای ایران»، پیوسته به موضوع وضعیت زندانها و نقض حقوق زندانیان در زندان‌های ایران پرداخته‌است که نتایج تحقیقات و اقدامات عملی این سازمان در قالب پروژه‌های تحقیقی چون جنایت بی‌عقوبت ۱، جنایت بی‌عقوبت۲ و دنبال کردنِ پرونده‌های متعدد آزار و اذیت زندانیان و ممانعت از دسترسی آنان به خدمات درمانی بازتاب یافته‌است.
با توجه به این‌که همه زندان‌های ایران زیر نظرسازمان زندانها و اقدامات تربیتی کل کشوراداره می‌شوند، مسئولیت و نقش این سازمان در نقض نظام‌مند حقوق زندانیان، امری روشن و بدیهی است. بر همین اساس در ادامه و آن‌هم به‌طور مختصر به پراکندگی و فراوانیِ نقض حقوق زندانیان در زندان‌های مختلف ایران می‌پردازیم.
تهران، زندان اوین
زندان اوین شاید بدنام‌ترین زندان، به‌خصوص برای زندانیان سیاسی است که شکنجه‌های جسمی و روحی در آن رویه‌ای منظم و معمول دارد. موارد نقض حقوق زندانیان در این زندان به اندازه‌ای است که حتی ذکر تیتروارِ موارد در این گزارش امکان‌پذیر نیست. تنها می‌توان نقض حقوق زندانیان در زندان اوین را به چهار بخشِ مشخص تقسیم کرد:
۱ـ قتل زندانیان سیاسی ـ عقیدتی در این زندان
۲ـ ممانعت از دسترسی زندانیان به مراقبت‌های پزشکی
۳ـ حمله و ضرب و شتم زندانیان توسط ماموران امنیتی
۴ـ شکنجه‌های طاقت فرسا جسمی و روحی
کرج، زندان رجایی شهر:
زندان رجایی شهر کرج دیگر زندانی است که سیاهه نقض حقوق زندانیان در آن، همه چیز از اعدام دسته‌جمعی زندانیان، تا ممانعت از دسترسی زندانیان به خدمات درمانی، تهدید، ضرب و شتم و به‌طور کلی، محرومیت زندانیان از حقوق اساسی خود به چشم می‌خورد.
کردستان، زندان سنندج:
نگهداری طولانی مدت زندانیان در سلول انفرادی، ضرب و شتم زندانیان، عدم رسیدگی به وضعیت پزشکی و فراهم کردن امکانات درمانی و عدم برخورداری زندانیان از کم‌ترین امکانات اساسی و بهداشتی، از موارد بارز نقض حقوق زندانیان، توسط مسئولان این زندان است.
اردبیل، زندان اردبیل
زندان اردبیل از زندان‌هایی است که به‌طور مستقیم توسط نیروهای امنیتی اداره می‌شود به‌گونه‌ای که برخی از زندانیان سیاسی از شهرهای دیگر به زندان اردبیل تبعید شده‌اند و در این زندان تحت فشارهای شدید و آزار و اذیت قرار گرفته‌اند.
گرگان، زندان امیرآباد گرگان
در اسفند ۱۳۹۵، رضا شاهینی شهروند ایرانی ـ آمریکایی در اعتراض به وضعیت خود در زندان امیرآباد گرگان دست به اعتصاب غذا زد. نگهداری در کنار متهمان به قتل، ارعاب و عدم دسترسی به امکانات درمانی، از دلایل اعتصاب غذا عنوان شد.
رضا شاهینی اوایل خرداد ۱۳۹۵ برای دیدار با خانواده‌اش به ایران رفت. ۲۱ تیرِ ۱۳۹۵، او دستگیر و با حکم دادگاه انقلاب گرگان، به اتهام «همکاری با دولت متخاصم»، به ۱۸ سال زندان محکوم شد.
هرمزگان، زندان میناب
مسئولان زندان میناب با بی‌توجهی به وضعیت وخیم جسمی افشین سهراب زاده، زندانیِ سیاسیِ کُردِ مبتلا به سرطان، از اعزام به‌موقع او به مراکز درمانی خودداری کردند. هم‌چنین مسئولان این زندان از اعزام محمدحسین رضایی که بر اثر شکنجه‌های ِ دوران بازداشت، کتفش شکسته شد نیز ممانعت کرده‌اند.
قم، زندان ساحلی شهر قم
محمدرضا نکونام از روحانیون منتقد جمهوری اسلامی، در دی ۱۳۹۳ دستگیر و به ۵ سال زندان محکوم شد. دوران محکومیت او در زندان ساحلی شهر قم، همواره با عدم برخورداری او از خدمات درمانی همراه بوده‌است.
خراسان رضوی، زندان وکیل آباد مشهد
تعداد زیادی از زندانیان وکیل آباد ( بیش از ۵۰۰ نفر)، طی تابستان ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۰، بدون طی روند دادرسی عادلانه و غیرقانونی در زندان وکیل آباد مشهد، اعدام شدند. این اعدام‌ها به‌طور ناگهانی و حتی بدون اطلاع قبلی به زندانی، صورت گرفت.
عدم رسیدگیِ به وضعیت پزشکی زندانیان، از دیگر موارد نقض حقوق بشر دز این زندان است.
فارس، زندان عادل آباد شیراز
شکنجه دراویش گنابادی و انتقال محکومان سیاسی ـ عقیدتی به بند موسوم به «بند عبرت» در زندان عادل آباد شیراز، به منظور تشدید فشار بر زندانی و اجرای مجازات غیر انسانی قطع دست، از موارد مشهود نقض حقوق زندانیان در این زندان است.
کرمانشاه، زندان دیزل آباد کرمانشاه
در خرداد ۱۳۹۱، مسئولان زندان دیزل آباد کرمانشاه از انتقال زینب جلالیان، با وجود خونریزی داخلی و عفونت روده که بر اثر شکنجه‌های دوران بازداشت ایجاد شده بود، خودداری کردند.
زینب جلالیان زندانی سیاسیِ کُرد، ۲ اسفند ۱۳۸۶ به اتهام همکاری با پژاک دستگیر شد و در دوران بازداشت به‌منظور اخذ اعترافات اجباری تحت شکنجه قرار گرفت. دادگاه انقلاب کرمانشاه در زمستان ۱۳۸۸ او را به اعدام محکوم کرد. حکمی که در دادگاه تجدیدنظر به حبس ابد تغییر یافت.
هرمزگان، زندان بندرعباس
ضرب و شتم زندانیان عادی و سیاسی، عدم رسیدگی و توجه به وضعیت جسمی زندانیان، در زندان بندرعباس به‌طور مستمر دنبال شده‌است. به‌طور نمونه، مصطفی نصرتی، زندانی این زندان، به دلیل انتقال دیرهنگام به بیمارستان بر اثر خونریزی داخلی جان باخت. هم‌چنین مسئولان زندان بندرعباس از اعزام محمدعلی شمشیرزن، درویش گنابادی محصور در این زندان، با وجود بیماری قلبی خوددادری کرده‌اند.
یاسوج، زندان مرکزی یاسوج
مسئولان زندان مرکزی یاسوج با ممانعت از اعزام قدریه قادری، زندانی زنِ سیاسی به مراکز درمانی، حقوق این زندانی را نقض کرده‌اند. علی‌رغم ابتلا به عفونت و از کار افتادگی یکی از دستان، مسئولان این زندان، به دلیل این‌که او یک« زندانی امنیتی» است، از درمان او خودداری کردند.
قدریه قادری در خرداد ۱۳۹۰ به اتهام همکاری با پژاک دستگیر و به ۷ سال زندان محکوم شد.
خوزستان، زندان دزفول
ضرب و شتم زندانیان توسط مسئولان زندان، عدم تفکیک زندانیان بر اساس جرم و محرومیت زندانیان از اساسی ترین امکانات بهداشتی، ملاقات حضوری و گفتگوی تلفنی، مشخص‌ترین موارد نقض حقوق زندانیان، زندان دزفول است.
زاهدان، زندان زاهدان
محرومیت زندانیان از دسترسی به خدمات درمانی، از موارد مکرر نقض حقوق زندانیان توسط مسئولان زندان زاهدان است محدودیت‌های درمانی به‌ویژه در مورد زندانیان سیاسی بلوچ در این زندان، به شدت اعمال می‌شود.
تبریز، زندان تبریز
فراهم نکردن عامدانه مراقبت‌هایِ پزشکی توسط مسئولان زندان تبریز، برای محمد جراحی، فعال کارگری باعث شد تا او جان خود را از دست بدهد.
محمد جراحی، خرداد ۱۳۹۰ به اتهام « تلاش برای ایجاد تشکل‌های کارگری» در تبریز بازداشت و به ۵ سال زندان محکوم شد. در سال ۱۳۹۲، او طی نامه‌ای از زندان تبریز به‌طور مشخص از عدم اقدام مسئولان زندان برای درمان‌اش گلایه کرد.
تحریم‌های حقوق بشری
سازمان زندان‌های استان تهران و افرادی که در سمت‌های گوناگون با سازمان زندانها و اقدامات تربیتی کشور همکاری داشته‌اند، تحت تحریم‌های حقوق بشری وزارت خزانه‌داری آمریکا و اتحادیه اروپا قرار گرفته‌اند:
۱ـ تحریم‌های سازمان زندان‌های استان تهران و رئیس پیشین آن توسط وزارت خزانه‌داری ایالات متحده آمریکا
۲۴ فروردین ۱۳۹۶، وزارت خزانه‌داری ایالات متحده آمریکا، طی بیانیه‌ای سازمان زندان‌های استان تهران و سهراب سلیمانی، رییس پیشین این سازمان را به دلیل نقض جدی حقوق بشر در لیست تحریم‌های حقوقِ بشری قرار داد. بر اساس این تحریم، دارایی‌های احتمالی سازمان زندان‌های استان تهران و سهراب سلیمانی در آمریکا توقیف می‌شود و شهروندان آمریکا، حق انجام هیچ‌گونه‌ای معامله‌ای با آن‌ها نخواهند داشت.
در این بیانیه، سازمان زندان‌های استان تهران مسئول یا مشارکت کننده در نقض حقوق و سوءرفتار با زندانیان سیاسی در زندان اوین معرفی شده‌است. در بخشی دیگر با اشاره به حوادث بند ۳۵۰ اوین، برشهادت زندانیانِ سابق این زندان مبنی بر« بازجویی‌های خشن»، «اعترافات اجباری» ، «شکنجه‌های جسمی و روحی» و «عدم دسترسی به مراقبت‌های پزشکی» استناد شده‌است.
۲ـ تحریم‌های اشخاص مرتبط با سازمان زندانها و اقدامات تربیتی کشور توسط اتحادیه اروپا
در ۲۳ فروردین ۱۳۹۰، اتحادیه اروپا طی تصمیمی، غلام‌حسین اسماعیلی ( رئیس وقت سازمان زندانها و اقدامات تربیتی کشور)، محمدعلی زنجیره‌ای (معاونت وقت توسعه و منابع انسانی سازمان زندانها و اقدامات تربیتی کشور)، فرج الله صداقت ( رئیس وقت بازداشت‌گاه اوین) و مصطفی بزرگ‌نیا(رئیس وقت بند ۳۵۰ بازداشت‌گاه اوین) را در لیست تحریم‌های حقوق بشری خود قرار داد.
هم‌چنین در ۲۲ اسفند ۱۳۹۱، علی اشرف رشیدی اقدم ( رئیس وقت زندان اوین) به لیست تحریم‌های این اتحادیه افزوده شد. از تاریخ‌های مذکور تا امروز، تحریم‌های حقوق بشری اتحادیه اروپا برای این افراد تمدید شده‌است.
بر اساس این تحریم، از ورود این افراد به اتحادیه اروپا جلوگیری و دارایی‌های احتمالی ایشان در اروپا نیز توقیف خواهد شد.
*آخرین به روز رسانی: ۱۰ آبان ۱۳۹۶*
